Czym jest złamanie kompresyjne kręgu i dlaczego powstaje?

Złamanie kompresyjne to szczególny typ złamania, do którego może dojść w obrębie kręgosłupa. Przy takim złamaniu trzon kręgu ulega zmiażdżeniu i obniża się jego wysokość. Krąg jest zgnieciony, zapadnięty.

Tego typu złamania najczęściej występują tak zwanym przejściu piersiowo-lędźwiowym, czyli ostatnich kręgach piersiowych (Th10, Th11, Th12) i/lub pierwszych lędźwiowych (L1, L2). Drugą główną lokalizacją złamań kompresyjnych jest odcinek piersiowy kręgosłupa. W tej okolicy często złamaniu ulega kilka sąsiadujących kręgów.

Najczęstszą przyczyną tego typu złamań jest osteoporoza, która osłabia jakość tkanki kostnej. U osób dotkniętych tą chorobą nawet niewielki uraz, dźwignięcie cięższego przedmiotu, a czasami tylko gwałtowne skręcenie tułowia lub lekki upadek na pośladki, czy wyprostowane kończyny może doprowadzić do złamania. Są to tak zwane złamania niskoenergetyczne.

Oczywiście złamania kompresyjne mogą powstać w przypadkach całkowicie zdrowego kręgosłupa u osób młodych. Jednak do ich powstania niezbędna jest większa siła urazu (złamania wysokoenergetyczne) i jej odpowiednie ukierunkowanie w osi kręgosłupa. Tego typu złamania są rzadziej spotykane i związane są dużymi urazami.

Czynniki ryzyka złamań kompresyjnych kręgosłupa

Do czynników ryzyka złamań kompresyjnych kręgosłupa należy zaliczyć przede-wszystkim osteoporozę wraz ze wszystkimi mającymi na nią wpływ uwarunkowaniami (płeć żeńska, starszy wiek, małą masę ciała, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niedobór wapnia, witaminy D oraz hormonów płciowych – szczególnie kobiet po menopauzie, uwarunkowania genetyczne, przewlekłe stosowanie leków steroidowych).

Inną przyczyną tego typu złamań występujących przy niewielkiej sile lub zupełnie bez urazu, są przerzuty nowotworowe do kręgosłupa. Najczęściej w tę okolicę przerzuty daje rak piersi, płuca, prostaty czy nerki.

Do złamań kompresyjnych kręgosłupa może dochodzić także u młodych osób, bez chorób zmniejszających wytrzymałość kości, ale wówczas jest to rezultat poważnych, wysokoenergetycznych urazów, jak w wypadkach komunikacyjnych czy upadkach z dużej wysokości.

Objawy złamania kompresyjnego kręgosłupa

Podstawowym objawem złamania kompresyjnego jest ból kręgosłupa występujący bezpośrednio po urazie. Ból najczęściej nasila się podczas ruchów, najmniejszy jest w pozycji leżącej (często w tej pozycji nie występuje w ogóle). Ból może być opasujący z promieniowaniem do klatki piersiowej.

Niektóre ze złamań kompresyjnych, szczególnie towarzyszące innym złamaniom, nie dają pacjentowi żadnych objawów (tzw. złamania nieme) i są wykrywane przypadkowo.

Rozpoznanie złamań kompresyjnych kręgosłupa

Lekarz ortopeda zbiera wywiad – w kierunku mechanizmu urazu, rodzaju objawów oraz w kierunku występowania osteoporozy, następnie przeprowadzane jest badanie kliniczne – lokalizacja bólu i stopień jego nasilenia.

Podstawowym badaniem diagnostycznym pomocnym przy wykrywaniu złamań kompresyjnych kręgosłupa jest badanie RTG. W przypadkach wątpliwych do doprecyzowania rozpoznania służyć może badanie CT (szczególnie u osób młodych), a w przypadku konieczności potwierdzenia czy złamanie jest świeże – badanie MRI. W przypadku podejrzenia złamania na podłożu przerzutów nowotworowych należy pacjenta zaopatrzyć i skierować na dalszą diagnostykę do poradni onkologicznej.

Należy pamiętać, aby u osób starszych po różnego typu urazach związanych z osiowym przenoszeniem sił (upadek na pośladki, kończyny dolne, lub trudne do określenia urazy – chorzy samotni) należy wykonywać badanie RTG kręgosłupa lędźwiowego nawet przy bardzo nikłych dolegliwościach prezentowanych przez pacjenta.

Leczenie złamań kompresyjnych kręgosłupa

W przypadku typowych niskoenergetycznych złamań kompresyjnych kręgosłupa na tle osteoporozy stosuje się odpoczynek, leki przeciwbólowe stosowane w miarę potrzeby, gorsety ortopedyczne różnego typu (w zależności od wysokości złamania) niektóre metody fizjoterapeutyczne. Postępowanie uzależnione jest od rodzaju i miejsca złamania, ale też od ogólnego stanu pacjenta. Podstawowy czas leczenia trwa 6 tygodni.

W razie braku poprawy po 6 tygodniach, lub w przypadkach większych deformacji trzonów kręgowych zastosowanie znajduje leczenie operacyjne – kyfoplastyka (podniesienie kręgu i odtworzenie jego prawidłowej wysokości lub wertebroplastyka (podawanie cementu do trzonu kręgowego co ma zablokować jego dalsze obniżanie się i dać efekt przeciwbólowy) W przypadku złamań wysokoenergetycznych – tzw. wybuchowych po dużych urazach często konieczne jest pierwotne leczenie operacyjne – stabilizacja kręgosłupa. Typowe złamanie kompresyjne goi się od 4 do 6 miesięcy. Liczymy tu łącznie czas niezbędny do uzyskania zrostu i okres rehabilitacji.

Niestety złamania kompresyjne kręgosłupa pozostawiają trwały ślad w organizmie, mogą przyśpieszyć rozwój zmian zwyrodnieniowych, dyskopatycznych, a tym samym wywoływać przewlekłe bóle kręgosłupa. Systematyczne ćwiczenia i okresowa pomoc fizjoterapeuty maja tu nieocenione znaczenie.