Co to jest choroba dwubiegunowa?

W codziennym życiu często swobodnie i w sposób bezwiedny używamy pojęć takich jak mania czy depresja. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że zespoły te zaliczane są w klasyfikacji psychiatrycznej do tzw. zaburzeń nastroju charakteryzujących się określonymi objawami emocjonalnymi, behawioralnymi, poznawczymi i biologicznymi. Oprócz zaburzeń depresyjnych, do grupy tej zaliczamy zaburzenia pod postacią choroby afektywnej dwubiegunowej. Dowiedz się czym jest choroba dwubiegunowa, jakie są jej przyczyny, objawy oraz w jaki sposób można ją leczyć. 

Choroba dwubiegunowa - co to jest?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to zaburzenie objawiające się naprzemiennym występowaniem zespołów maniakalnych i depresyjnych. Występuje z równą częstością u obu płci, a ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 1-2%. ChAD może przyjmować rożne postacie, a do najczęstszych z nich zaliczamy:
•ChAD typu I - gdy w przebiegu choroby oprócz stanów depresyjnych można zaobserwować typowe stany maniakalne
•ChAD typu II - gdy obok stanów depresyjnych występują epizody hipomanii

Choroba dwubiegunowa - przyczyny

Trudno jest wymienić jeden czynnik sprawczy mogący być przyczyną powstawania choroby afektywnej dwubiegunowej. Teorią, która zasługuje na uwagę jest tzw. teoria neuroprzekaźnikowa, według której ChAD jest skutkiem naprzemiennie wzmożonej lub osłabionej aktywności układu dopaminergicznego mózgu, co odzwierciedlają odpowiednio epizody manii lub depresji. Czynnik genetyczny również pozostaje nie bez znaczenia. Chociaż nie wyróżniono do tej pory pojedynczego genu mogącego wywoływać to zaburzenie, to należy zwrócić uwagę, że u krewnych pierwszego stopnia prawdopodobieństwo wystąpienia ChAD jest 7 razy większe, niż w populacji ogólnej. Ponadto u dzieci rodziców z rozpoznaniem tego zaburzenia, ryzyko ujawnienia choroby ocenia się na 50%.
U części chorych, w badaniach neuroobrazowych (głównie w rezonansie magnetycznym), można zlokalizować zmiany czynnościowe i strukturalne w obszarach kory przedczołowej i układu limbicznego mózgu, co może świadczyć o tym, iż zaburzenia dwubiegunowe mogą być wynikiem nieprawidłowości rozwoju sieci neuronalnych w strukturach kluczowych dla regulacji emocji. Niezależnie od podejrzewanej etiologii, w tym momencie nie jest znany żaden skuteczny sposób zapobiegania rozwojowi ChAD. 

Choroba dwubiegunowa – objawy

Przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej jest nieprzewidywalny - pierwszym objawem może być wystąpienie zarówno manii, hipomanii, epizodu mieszanego, jak i depresji.
Zespół maniakalny charakteryzuje się podwyższonym nastrojem oraz pobudzeniem psychoruchowym, które utrzymują się co najmniej 4 dni. U chorego może występować wtedy gonitwa myśli, odhamowanie seksualne, trudności w koncentracji, drażliwość, zmniejszona potrzeba snu, gadatliwość i co charakterystyczne - skłonność do podejmowania lekkomyślnych decyzji oraz zawyżona samoocena. Gdy mamy do czynienia z niewielkim nasileniem tych objawów (nie zakłócają one funkcjonowania społecznego) lub nie są spełnione kryteria czasowe manii, możemy wtedy mówić o tzw. zespołach hipomaniakalnych, które również są jedną ze składowych choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD typu II).

W przeciwieństwie do manii, zespół depresyjny charakteryzuje się obniżeniem nastroju i spadkiem aktywności psychoruchowej. Chory podczas takiego epizodu może prezentować objawy, takie jak utrata wiary w siebie, brak zainteresowań, nieracjonalne poczucie winy, bezsenność, spadek apetytu, podatność na zmęczenie, problemy z pamięcią i koncentracją. By psycholog lub psychiatra mógł rozpoznać epizod depresyjny, objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej 2 tygodnie. 

Choroba dwubiegunowa – leczenie

Leczenie choroby dwubiegunowej polega na leczeniu podtrzymującym, które ma charakter profilaktyczny i ma zapobiegać powstawaniu epizodów chorobowych; oraz na leczeniu doraźnym aktualnych, ostrych rzutów choroby w postaci manii lub depresji. W obu rodzajach leczenia stosuje się grupę tzw. leków normotymicznych - są to leki stabilizujące nastrój. W przypadku epizodów depresyjnych do leków normotymicznych dołączane są leki przeciwdepresyjne. W przypadku manii - możemy stosować leki przeciwpsychotyczne. Doraźnie podawane są również leki nasenne i przeciwlękowe. Równie ważnym elementem jest postępowanie niefarmakologiczne - psychoterapia. Zastosowanie w leczeniu ChAD znajduje głównie terapia poznawczo-behawioralna oraz psychoedukacja. 

Źródła:

1. Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny. M. Jarema, J. Rabe-Jabłońska. Warszawa, PZWL, 2011
2. Introductory Textbook of Psychiatry. DW Black, NC Andreasen. American Psychiatric Publishing, 2011. 
3. Psychiatria. Skrypt dla studentów A. Klimkiewicz, M. Wojnar i M. Radziwoń - Zaleska (red) Warszawa; Oficyna WUM, 2015.